Sơn phòng mạn hứng

MẠN HỨNG Ở SƠN PHÒNG

Phải trái rụng theo hoa buổi sớm

Danh lợi lạnh với trận mưa đêm

Hoa tàn, mưa tạnh non im vắng

Xuân cỗi còn nguyên một tiếng chim *

Sơn phòng mạn hứng

Thị phi niệm trục triêu hoa lạc

Danh lợi tâm tùy dạ vũ hàn

Hoa tận vũ tình sơn tịch tịch

Nhất thanh đề điểu hựu xuân tàn

Trần Nhân Tông

Dịch Nghĩa :

Niềm thị phi rụng theo hoa buổi sớm

Lòng danh lợi lạnh theo trận mưa đêm

Hoa rụng hết, mưa đã tạnh , núi non tịch mịch

Một tiếng chim kêu lại cảnh xuân tàn.

Dịch thơ :

Phải, trái, niệm rơi hoa buổi sớm.

Lợi, danh lòng lạnh trận mưa đêm.
Hoa tàn, mưa tạnh, non yên tĩnh.
Còn tiễn xuân tàn, một tiếng chim!

Minh Đức Triều Tâm Ảnh dịch

Phải, trái, rụng theo hoa buổi sớm.
Lợi, danh lạnh với trận mưa đêm.
Hoa tàn, mưa tạnh, non im vắng.
Xuân cỗi còn dư một tiếng chim!

Đỗ văn Hỹ dịch

…

Thị phi niệm trục triêu hoa lạc,
Danh lợi tâm tùy dạ vũ hàn.

“Thị phi” là phải quấy, “niệm trục” là niệm đi theo, “triêu hoa lạc” là sáng sớm hoa rơi rụng. Nghĩa là sáng sớm nhìn ở ngoài sơn phòng thấy các đóa hoa rơi từng cánh xuống đất thì niệm thị phi của chúng ta cũng theo đó mà rụng. Tâm danh lợi cũng theo trận mưa đêm lạnh mà lạnh đi.

Như vậy hai câu này Ngài diễn tả ở trên sơn phòng tức là căn phòng trên núi để tu, khi sáng ra thấy hoa trước cửa thất rơi rụng thì tâm thị phi cũng theo đó mà rụng. Tối mưa đêm lạnh thì tâm danh lợi cũng lạnh theo mưa đêm.

Hoa tận vũ tình sơn tịch tịch,
Nhất thanh đề điểu hựu xuân tàn.

Hoa đã hết, mưa đã tạnh núi vẫn lặng lẽ. Một tiếng chim kêu mùa xuân đã qua. Hai câu này nghe khó hiểu nhưng ý nghĩa rất thâm trầm. Bởi vì khi niệm thị phi của chúng ta rơi rụng hết, tâm danh lợi của chúng ta tan nát rồi lúc đó cũng giống như là hoa hết, mưa tạnh chỉ còn ngọn núi lặng lẽ. Như vậy khi tâm thị phi hết, tâm danh lợi cạn thì lúc đó còn một Tâm thể nguyên vẹn lặng lẽ, cho nên dùng hình ảnh một ngọn núi lặng lẽ dường như vô tình, nhưng đây: Nhất thanh đề điểu hựu xuân tàn, trong ngọn núi tịch tĩnh đó lại có tiếng chim hót lên là mùa xuân đã qua. Như vậy để thấy niệm thị phi đã sạch, tâm danh lợi đã hết thì chúng ta còn một Tâm thể thanh tịnh, Tâm thể không phải vô tri, vô giác mà Tánh giác bừng khởi ở trong đó không còn bị chi phối bởi thời gian cho nên nói mùa xuân tàn. Đó là chỗ kỳ đặc của Ngài chỉ cho chúng ta thấy vậy.

-st-

*Thích Thanh Từ dịch
" Tuế hàn tam hữu đồ " - tranh Mã Viễn, danh họa đời Nam Tống, Tự Dao Phụ, hiệu khâm Sơn, xuất thân trong một dòng họ nổi tiếng về hội họa