Người con Vân Xuyên

NHỮNG NGƯỜI CON VÂN XUYÊN

Ông Ngô Tuấn Tùng  (1913 - 1998) là một trong năm Đảng viên cộng sản đầu tiên của Chi bộ Phủ Lạng Thương, cũng là Chi bộ đầu tiên của tỉnh Bắc Giang. Ông được đồng chí Hoàng Quốc Việt giới thiệu kết nạp vào Đảng cộng sản tháng 7 năm 1938. Là một người Cộng sản trung kiên, trung thành với lí tưởng, một nhân cách ngay thẳng, rất khinh ghét những kẻ a dua, xu nịnh, là ngừời sống rất khảng khái, thẳng thắn và quyết đoán. Ông có nhiều đóng góp cho phong trào cách mạng của huyện Hiệp Hòa thời kỳ tiền khởi nghĩa cướp chính quyền. 

Tháng 8 năm 1938, Ngô Tuấn Tùng đưa Hoàng Quốc Việt - Bí thư Xứ ủy Bắc Kỳ về tổng Hoàng Vân chỉ đạo phong trào và xây dựng cơ sở cách mạng. Về Hoàng Vân, Hoàng Quốc Việt được bố trí ở nhà cụ Đồ Ba (thân phụ của ông Ngô Tuấn Tùng) từ đó nhà cụ Đồ Ba trở thành nơi đón tiếp các cán bộ Trung ương và Xứ ủy về hoạt động.

Cụ Đồ Ba có tên thường gọi là Ngô Văn Thấu, sinh năm 1888 là Cụ tổ đời thứ 9 của họ Ngô làng Vân Xuyên. Cụ bà là Nguyễn Thị Uyên quê Phù Khê, Từ Sơn, Bắc Ninh là bà cô họ của Nguyễn Văn Cừ, Tổng bí thư Đảng cộng sản Đông Dương (1938 - 1940). Cụ vốn thông minh học giỏi, đỗ tứ trường nhưng không ra làm quan ở lại quê nhà dạy học, bốc thuốc chữa bệnh. Hưởng ứng cuộc khởi nghĩa Yên Thế, gia đình cụ là nơi hội tụ của trai tráng trong vùng đầu quân ứng nghĩa trước khi lên căn cứ địa Phồn Xương. Cụ có tham gia phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục trong thời gian làm nghề bốc thuốc ở phố Thuốc Bắc, Hà Nội 1917-1920. Cuộc họp chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa Yên Bái tháng 2 năm 1930 do Nguyễn Thái Học chủ trì tổ chức tại nhà Ngô Văn Thấu và Ngô Văn Quỳ ở làng Vân Xuyên. Gia đình cụ là cơ sở đầu tiên của khu căn cứ địa cách mạng Hoàng Vân - ATK2 của Trung ương và xứ ủy Bắc Kỳ. Cụ là một trong bốn đại biểu của Hiệp Hòa đi dự Đại hội quốc dân Tân Trào tháng 8 năm 1945. Ngôi nhà cụ Đồ Ba được nhà nước công nhận Di tích lịch sử văn hóa ATK2 Hiệp Hoà.

 

Năm 1926, đồng chí Nguyễn Văn Cừ tham gia tổ chức lễ truy điệu Phan Chu Trinh và bị đuổi học khỏi trường Bưởi, Hà Nội. Nguyễn Văn Cừ lánh lên ở nhà chú rể Ngô Văn Thấu ở làng Vân Xuyên một thời gian. Thời gian ở đây Ông đã tuyên truyền giác ngộ chủ nghĩa cộng sản và con đường đấu tranh cách mạng giải phóng dân tộc cho các con cụ Đồ Ba là Ngô Văn Đán, Ngô Văn Hiệp (tức Ngô Tuấn Tùng) và Ngô Văn Thạnh (tức Ngô Duy Phương), đây là những người cộng sản đầu tiên của huyện Hiệp Hòa.

Tháng 6 năm 1941, Ngô Tuấn Tùng bị bắt ở Phủ Lạng Thương, tiếp theo cả ba đảng viên trung kiên của chi bộ Hoàng Vân đều bị bắt ở Vân Xuyên vì bị Pháp theo dõi từ trước, trong đó có em ruột ông là Ngô Duy Phương và bị giam ở nhà tù Bắc Giang, rồi Hỏa Lò ở Hà Nội, sau đày lên ngục Sơn La. Trong nhà tù Sơn La. Ngô Tuấn Tùng được Nguyễn Lương Bằng giao cho làm phó Ban kinh tế và cứu tế của nhà tù. Tháng 3 năm 1945 khi Nhật Pháp bắn nhau, Ngô Tuấn Tùng, Ngô Duy Phương đã cùng với một số tù chính trị khác tổ chức vượt ngục thành công và trở về Hoàng Vân và tiếp tục tham gia phong trào cách mạng sôi động giành chính quyền ở Hiệp Hòa. Ngô Tuấn Tùng đã trực tiếp viết thư hẹn ngày giờ và địa điểm gặp tri huyện Thái Vĩnh Thịnh và chấp nhận lời hứa làm nội ứng của tri huyện khi Việt Minh tấn công vào huyện đường, do đó khi Việt Minh tiến vào công đường thì cổng huyện đã mở sẵn. Ông cũng là Vị Chủ tịch đầu tiên của huyện Hiệp Hòa từ 1-6-1945. Rồi là Phó Chủ tịch tỉnh Thái Nguyên,Vụ phó Vụ tiền lương Uỷ ban Kề hoạch nhà nước trước khi nghỉ hưu. Ông được nhà nước tặng thưởng Huân chương Độc lập Hạng Ba để ghi nhận những công lao đóng góp cho sự nghiệp Cách Mạng và giải phóng dân tộc.

 

* Bia di tích trong vường nhà cụ Đồ Ba