Cuộc đua xây Chùa, dựng tượng và kinh doanh tâm linh ở Trung Quốc

 

“ Tôn giáo là để thực hành, không phải để trình diễn ” 

- Xue Yu -

 

CUỘC ĐUA XÂY CHÙA, DỰNG TƯỢNG VÀ KINH DOANH TÂM LINH Ở TRUNG QUỐC

Từng bị hạn chế vào những năm 1980, giờ đây Phật giáo đang phát triển mạnh mẽ ở Trung Quốc. Hơn cả một tôn giáo, Phật giáo trở thành một ngành kinh doanh lớn tại Quốc gia đông dân nhất Thế giới này khi du lịch bùng nổ.

Một trong những dấu hiệu của sự bùng nổ với du lịch tâm linh tại Trung Quốc là “cơn sốt xây dựng tượng Phật trong vài thập kỷ qua” theo cách gọi của Zhou Mingqi, nhà sáng lập công ty tư vấn du lịch Jingjian.

Năm 2002, tượng Trung Nguyên Đại Phật tại huyện Lỗ Sơn, tỉnh Hà Nam, Trung Quốc được hoàn thành và giữ kỷ lục bức tượng cao nhất thế giới trong suốt 10 năm trước khi Tượng Thống Nhất tại Ấn Độ khánh thành vào năm ngoái. 

Theo thống kê của tạp chí The Atlantic đến cuối tháng 10/2018, trong số 15 bức tượng cao nhất thế giới, Trung Quốc có tới 5 và tất cả đều là tượng Phật. 4 bức tượng trong số này, bao gồm cả tượng Trung Nguyên Đại Phật, được hoàn thành trong hơn 20 năm trở lại đây.

Cứ sau vài năm, truyền thông Trung Quốc lại đưa tin về những bức tượng khổng lồ tại quốc gia này. Những tượng Phật đồ sộ lấp lánh ánh vàng trở thành biểu tượng của ngành du lịch Trung Quốc, tô điểm vẻ đẹp của các đền chùa, đỉnh núi, hồ nước hay bất cứ ở đâu có vị trí phong thủy thuận lợi.

Theo ông Zhou Mingqi, dù việc xây dựng những bức tượng Phật này có thể nhắm đến đời sống tâm linh của người dân Trung Quốc, mục đích chính của các bức tượng to lớn nói trên lại hướng về mục tiêu kiếm tiền từ khách du lịch trên thế giới nhiều hơn.

“Nói một cách đơn giản, nếu một khu vực không có sẵn địa danh thiên nhiên hay lịch sử nào đáng chú ý muốn xây dựng thứ gì đó để thu hút du khách thì một bức tượng Phật khổng lồ là lựa chọn hợp lý "

" Cách làm này cũng phù hợp với ngành du lịch Trung Quốc vốn đặt trọng tâm vào việc thu tiền bán vé vào cổng. Khi du khách nhận ra tượng Phật lớn tại khu tham quan cũng không khác mấy so với những nơi khác cũng là lúc những người quản lý ở đó đã thu được toàn bộ số tiền có thể kiếm được từ du khách”, nhà sáng lập công ty du lịch Jingjian nhận định.

Tượng Quan Thế Âm Bồ Tát tại công viên văn hóa Phật giáo Nanshan ở đảo Hải Nam là 1 trong 15 bức tượng cao nhất thế giới. Theo The Economist, năm 2015, du khách phải bỏ ra gần 9 USD để đi thang máy lên tới chân tượng và cầu nguyện trong chốc lát. Nhưng để làm được việc này, mỗi người đã phải bỏ ra gần 18 USD trước đó để mua vé vào công viên. Các cửa hàng bán đồ lưu niệm hiện diện mọi nơi trong khu vực tham quan, bày bán nhiều thứ từ chuỗi tràng hạt đến tượng Phật. Tờ báo này cũng khẳng định chính quyền địa phương hưởng một phần doanh thu từ dự án.

Trung Nguyên Đại Phật (hay Lỗ Sơn Đại Phật) là một bức tượng Đại Nhật Như Lai được xây dựng trong quần thể kiến trúc ở chân Nghiêu Sơn thuộc hương Triệu Thôn, huyện Lỗ Sơn, Hà Nam, Trung Quốc. Tượng Phật khổng lồ này bắt đầu xây dựng từ năm 1997 và hoàn thành năm 2002. Để làm nên bức tượng Phật khổng lồ này phải dùng hết 3.300 tấn đồng, 108 cân vàng, hơn 15.000 tấn thép đặc biệt. Tổng kinh phí của dự án Trung Nguyên Đại Phật là khoảng 55 triệu USD trong đó riêng bức tượng tiêu tốn khoảng 18 triệu. Đây là một trong những bức tượng lớn nhất thế giới với tổng chiều cao là 208 mét: riêng chiều cao tượng lên đến 153m, đài sen cao 20m..Sau khi đưa vào hoạt động năm 2002, khu vực này nhanh chóng trở thành một điểm du lịch cấp quốc gia, tượng Phật này cũng được đưa vào danh sách kỷ lục Guinness thế giới. Sự nổi tiếng kéo theo sự phát triển như vũ bão của ngành du lịch. Người ta bắt đầu cho bán vé và tăng dần theo thời gian. Hiện nay, giá vé để vào cửa là 100 tệ (341.000đ). Phật giáo là nơi thiên liêng và sạch sẽ nhưng bây giờ hầu như nơi nào cũng đều thương mại hóa. Nhiều người cảm thấy rằng nơi này đã dần mất đi ý nghĩa thật sự của nó, mùi tiền có khắp mọi nơi. Thậm chí, nhiều người muốn sờ tay vào bàn chân Phật cũng phải trả một số phí nhất định, điều này gây ra không ít bức xúc cho khách du lịch.

Tất nhiên, nhà chùa và những tu viện có danh lam thắng cảnh cũng cần có chi phí để bảo trì. Chính vì vậy, điều này thật nan giải và càng làm cho tình hình trở nên khó xử.

Chỉ tính riêng năm 2010, ngôi chùa Nanputuo có từ thời Nhà Đường ở thành phố Hạ Môn, Trung Quốc, ước tính đón khoảng 2 triệu du khách với số tiền bán vé gần 900.000 USD. Theo giáo sư Li Xiangping từ Đại học Sư phạm Hoa Đông, một phần trong số tiền thu này được giữ lại để bảo trì và phát triển chùa nhưng chính quyền địa phương cũng hưởng lợi một phần doanh thu. Người ta gọi ngôi chùa này là một “con bò sữa” hái ra tiền khi đem lại hàng chục nghìn khách hàng cho nhà hàng chay tại đây và tạo ra việc làm cho nhiều người bán nhang và trang sức Phật giáo.

Một trong những trung tâm tôn giáo hàng đầu bị cáo buộc thương mại hóa là Thiếu Lâm tự, trong hai thập kỷ qua đã trở thành một đế chế kinh doanh trải dài từ các trường võ thuật và biểu diễn, đến y học, chương trình văn hóa, du lịch và thực phẩm. Chỉ riêng trong năm 2015, Thiếu Lâm Tự báo cáo đã thu hơn 50 triệu nhân dân tệ (7,3 triệu USD) tiền vé vào cửa và mức phí hơn 14 USD cho mỗi lần dâng hương ( 100 nhân dân tệ ). Trụ trì chùa được gọi là “nhà sư CEO” vì thường xuyên tổ chức các hoạt động nặng tính thương mại tại đây.

Tuy nhiên, giáo sư xã hội học Zhe Ji của khoa Nghiên cứu Trung Quốc thuộc viện nghiên cứu Inalco tại Pháp cho rằng chính quyền địa phương mới là nơi được hưởng lợi chính từ các hoạt động kinh doanh ở Thiếu Lâm Tự.

“Nhà chùa chỉ hưởng ít hơn 1/3 doanh thu. Số còn lại thuộc về chính quyền huyện Đăng Phong (nơi Thiếu Lâm Tự tọa lạc)”

Như nhiều địa điểm tâm linh khác, Thiếu Lâm Tự được quản lý bởi một ủy ban gồm phần lớn quan chức địa phương.

“Ngay cả thủ quỹ của chùa Thiếu Lâm cũng được chính quyền chỉ định vì vậy các khoản chi đều phải được phê duyệt. Các vị sư trụ trì không có tiếng nói trong vấn đề tài chính của nhà chùa”, ông Ji cho biết.

Năm ngoái, chính quyền Trung Quốc đã giải quyết vấn đề này bằng cách cấm niêm yết các ngôi chùa Phật giáo và Đạo giáo địa phương trên thị trường chứng khoán. Tiếp đó, vào tháng 2, Quy chế Tôn giáo sửa đổi cũng cấm thương mại hóa.

Trong khi cái gọi là thương mại hóa thường được lãnh đạo bởi chính quyền địa phương, với phần lớn lợi nhuận sẽ dành cho họ, thì các nhà sư luôn nhận lấy sự trách móc từ dư luận.

Một doanh nhân và là bạn thân của sư trụ trì Thiếu Lâm Thích Vĩnh Tín (Shi Yongxin) nói rằng sư trụ trì Thiếu Lâm là một ví dụ điển hình về cách các nhà lãnh đạo Phật giáo bị xâm phạm.

" Cách đây nhiều năm, Shi Yongxin nói với tôi rằng ông ấy phản đối việc thu phí vào cửa tại Thiếu Lâm Tự, nhưng đã bị chính quyền địa phương bỏ phiếu phản bác " 

Mới tháng trước, chùa Thiếu Lâm một lần nữa mang tiếng khi các nhà sư của họ giương cờ quốc gia lần đầu tiên trong lịch sử 1.500 năm của chùa như một phần của nỗ lực yêu nước tại các cơ sở tôn giáo, bao gồm chùa, nhà thờ Công giáo và thánh đường Hồi giáo.

 “Có thể nào đây là ý tưởng riêng của sư Thích Vĩnh Tín ? Để thúc đẩy việc treo cờ trong chùa? Thiếu Lâm phải đi hàng đầu, tôi biết sư Vĩnh Tín có tham vọng nhưng với nền tảng giáo dục hạn chế nên Ông ấy dễ bị thao túng ”, nhà doanh thương nói.

 

Khi các nhà làm phim đến Thiếu Lâm tự quay cuốn phim Võ thuật Thiếu Lâm nổi tiếng năm 1986 với sự tham gia của diễn viên Lý Liên Kiệt, họ đã bị sốc khi không tìm thấy một nhà sư nào ở đây. Tu viện 1.500 năm tuổi, ở dãy núi Tống thuộc tỉnh Hà Nam, nổi tiếng là cái nôi của Phật giáo Thiền tông Trung Quốc nhưng đã bị lãng quên và vùi dập hàng thập kỷ.

Tu viện nổi tiếng này là một trung tâm võ thuật tuy vẫn còn những nét nguyên sơ nhưng phần hồn Phật giáo đằng sau võ thuật đã biến mất. Cựu nữ diễn viên Hồng Kông Mary Jean Reimer cho biết các nhà sư trong phim đều do các học viên võ thuật thủ diễn. Nhiều người trong số họ tiếp tục biểu diễn cho khách đến tham quan chùa sau khi bộ phim trở thành top hit, mặc dù rất ít, nếu có, trong số họ tuân theo bất kỳ kỷ luật Phật giáo nào, cô nói.

Sự trống rỗng của tu viện phản ánh tình trạng không mấy tốt đẹp chung cho các tổ chức Phật giáo trong cả nước, sự suy giảm vẫn tiếp tục cho đến ngày nay khi truyền thống hàng thế kỷ bị vướng vào các vụ bê bối tham nhũng. Nhưng trong khi tôn giáo là cổ xưa, các nhà quan sát nói, gốc rễ của sự suy giảm là do sự quản lý tôn giáo và can thiệp chính trị.

Giáo sư Zhe Ji cho biết:

“Đây là vấn đề có liên quan đến cấu trúc quyền lực cơ bản của nhà chức trách tôn giáo. Một cách chính thức, chính phủ đã ủng hộ các nhà lãnh đạo Phật giáo kiểm soát cách tổ chức Phật giáo. Họ đầy quyền lực chính trị nhưng thiếu tính chính danh hợp pháp tôn giáo giữa các tín đồ ", ông Ji nói thêm rằng một số lãnh đạo của Hiệp hội Phật giáo Trung Quốc, trước khi được bổ nhiệm, đã không được coi là những bậc thầy lớn của giới Phật tử bên ngoài tổ chức của họ.

“Thật khó để các nhân vật tôn giáo có ảnh hưởng thực sự vươn lên khi vị trí của các nhà lãnh đạo tôn giáo này được quyết định bởi chính trị”, ông nói.

Theo dữ liệu chính thức, có hơn 240.000 tu sĩ Phật giáo ở Trung Quốc, với hơn một nửa trong số đó đến từ Tây Tạng. Khoảng 100.000 tu sĩ Phật giáo người Hán sống trong 28.000 tu viện trong khi phần còn lại là các nhà sư thuộc Phật Giáo Nam Tông Theravada, chủ yếu sống ở các tỉnh Vân Nam và Quảng Tây ở miền Tây Nam Trung Hoa.

Nhưng trong những năm gần đây, tại Trung Quốc chưa thấy xuất hiện các nhà lãnh đạo tinh thần Phật giáo có tầm vóc toàn cầu nổi tiếng về trí tuệ, nhân từ và từ bi.

Ngược lại, Đài Loan có nhiều nhà sư nổi tiếng như Đại Sư Tinh Vân (Master Hsing-Yun) và Lão Hòa Thượng Thánh Nghiêm (Master Sheng-Yen) đầy ảnh hưởng trên toàn thế giới.

Theo Tiến sĩ Tsui Chung-hui từ Trung tâm Nghiên cứu Phật giáo của Đại học Hồng Kông, các vấn đề“chuyển tiếp” liên quan đến Phật giáo Trung Quốc một phần là do di sản của sự áp bức trong cuộc Cách mạng Văn hóa.

“Đài Loan đã may mắn có thể bảo tồn các giá trị đạo đức của Khổng Tử, Đạo giáo và Phật giáo [khi hòn đảo tách khỏi đất liền sau cuộc nội chiến], tạo cơ hội cho Phật giáo phát triển”, ông Tsui nói.

Sự chia đôi đó xảy ra vào năm 1949, khi Phật giáo và các tín ngưỡng khác bị coi là tư tưởng phản cách mạng ở đại lục.

“Sau năm 1949, Phật giáo đã trải qua một cuộc khủng hoảng to lớn trên tất cả các mặt trận, từ học thuyết tôn giáo, tổ chức, đến việc tài trợ. Nhiều vấn nạn ngày nay bắt nguồn từ những cải cách xã hội chủ nghĩa của những năm 1950”, ông Ji nói.

Sự áp bức lên đến đỉnh điểm trong thời kỳ hỗn loạn của cuộc Cách mạng Văn hóa, khi có sự đàn áp rộng rãi Phật tử và tàn phá các ngôi chùa.

Nhưng khi được nới lỏng, Phật giáo Trung Quốc đã không khởi sắc, liên tục bị chỉ trích vì một loạt các vấn đề như thương mại hóa và tham nhũng.

Các nhà quan sát cho rằng sự can thiệp chính trị vẫn đóng một vai trò lớn trong sự sụp đổ đó bằng cách làm suy yếu uy quyền tâm linh và kìm hãm tự do tôn giáo.

Dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình, các tôn giáo bản địa như Phật giáo nhận được sự hỗ trợ của nhà nước để thúc đẩy văn hóa và tín ngưỡng truyền thống cũng như sức mạnh mềm của Trung Quốc.

Các nhà lãnh đạo tôn giáo chính thức của đại lục được nhà nước ủng hộ với sứ mệnh đoàn kết các tín đồ để yêu nước và truyền bá giáo lý tôn giáo theo các giá trị yêu nước cốt lõi.

Tất cả các nhóm tôn giáo dựa trên đức tin ở Trung Quốc, bao gồm 41 viện nghiên cứu Phật giáo trên toàn quốc, cũng được Cơ quan tôn giáo nhà nước the State Administration of Religious Affairs giám sát.

Vào tháng 3, Trung Quốc đã tăng cường hơn nữa sự kiểm soát đối với tôn giáo bằng cách xếp cơ quan hành chính vào Bộ Công tác Mặt trận Thống nhất the United Front Work Department (tương đương với Mặt trận Tổ quốc của tổ chức chính quyền Việt Nam hiện nay – ghi chú của dịch giả).

 

Xa hơn về phía bắc , một nhà sư từ tỉnh Sơn Tây cho biết sự can thiệp chính trị đang diễn ra và thiếu tự do tôn giáo đã tạo ra một nền văn hóa im lặng trong Phật giáo Trung Quốc, cản trở sự phát triển của Phật Giáo truyền thống.

“Có rất nhiều điều chúng tôi không được phép thảo luận. Nó quá phức tạp và họ không thể điều tra được. Càng đào sâu, bạn sẽ càng tìm thấy nhiều chi tiết không mong muốn và không ai thích thấy điều đó”, nhà sư nói, từ chối tiết lộ thêm chi tiết.

Nhà văn Li Hai có trụ sở tại Bắc Kinh đã chứng kiến  tận mắt điều này. Năm 2004, Li đã dành một tháng tu học tại một ngôi chùa hẻo lánh ở trung tâm tỉnh Hồ Nam chỉ để thấy các nhà sư và trụ trì của ngôi chùa buộc phải rời khỏi chùa và được thay thế bằng những người được tuyển dụng bởi các quan chức tôn giáo địa phương.

“Vấn đề không phải là về Phật giáo mà là về cách tổ chức, người dân có nhu cầu về tôn giáo dựa trên đức tin chưa bao giờ mạnh hơn nhưng cách tổ chức Phật giáo đã không đáp ứng nhu cầu tâm linh của họ”, ông Li Li nói.

“Tất cả những gì họ quan tâm là họ có thể kiểm soát mọi khía cạnh như thế nào”.

Nhưng Tiến sĩ Tsui Chung-hui vẫn lạc quan nói rằng các đạo sư Phật giáo đáng kính vẫn có thể được tìm thấy trên đại lục.

" Tôi tin rằng có thể vẫn có nhiều tài năng Phật giáo ẩn giấu tuyệt vời, những người đang âm thầm làm việc không đòi hỏi danh tiếng mà chúng tôi chỉ chưa biết đến mà thôi "

 

Nhiều người trong cuộc không ủng hộ mối quan hệ giữa nhà chùa và chính quyền. “Tôi nghĩ khi một tôn giáo quá gần gũi với chính quyền hoặc các doanh nhân quyền lực, nó không thể thật sự phát triển thịnh vượng và sẽ có nhiều hạn chế.”, nữ tu Yan Lu chia sẻ với Time.

Trong khi đó, nhà sáng lập công ty du lịch Jingjian, Zhou Mingqi cũng khẳng định ngoài những lo ngại trước mắt về việc nhiều nơi ở Trung Quốc đang chạy đua xây dựng những tượng Phật khổng lồ tương tự nhau, ông nhận thấy truyền thống tôn giáo của Trung Quốc đang bị biến thành “con bò sữa” để thu lợi nhuận.

“Trung Quốc có thể đi theo kinh tế thị trường nhưng nếu chúng ta cho phép tôn giáo và tâm linh bị khai thác để kiếm lợi nhuận thì việc những điều này sụp đổ chỉ là vấn đề thời gian”, ông Mingqi viết trên The Sixth Stone.

Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Phật giáo tại Đại học Trung văn Hương Cảng ở Hong Kong, ông Xue Yu, nói ngắn gọn trên The Economist: “Tôn giáo là để thực hành, không phải để trình diễn.”

Tuy nhiên, vẫn có ý kiến tích cực về việc hợp tác giữa các địa điểm tâm linh và giới chức địa phương. “Sự phát triển của du lịch tâm linh thường liên quan đến kinh tế địa phương khi chúng thúc đẩy lẫn nhau. Cả hai phía có thể hợp tác lên kế hoạch chung về điểm đến của du khách và doanh thu từ hoạt động du lịch. Điều này cũng giúp xây dựng hình ảnh của Phật giáo”, giáo sư Li đánh giá.

 

6.2019

Nguồn tổng hợp

Từ : Nghiên Cứu Tôn Giáo và Mimi Lau ( South China Morning )

* Tượng Trung Nguyên Đại Phật ở tỉnh Hà Nam, Trung Quốc là một trong những tượng Phật cao nhất thế giới với tổng chiều cao là 208 mét.