BÀI THÁNH CA BUỒN
Mỗi
dịp Giáng sinh về, từ làng quê cho đến thành phố, đâu cũng vang lên
giai điệu vui tươi rộn ràng của những bài hát quen thuộc như: Jingle
Bells, Last Christmas hay We Wish You a Merry Christmas… Để rồi cũng
trong không khí ấy, người nghe bỗng nhiên thấy lòng chùng lại bởi một
giai điệu sâu lắng trầm buồn đến nao lòng: “Bài thánh ca đó còn nhớ
không em? Noel năm nào chúng mình có nhau…”. Lời hát ray rứt, khắc khoải
đầy hoài niệm và tiếc nuối về một cuộc tình đã xa.
Tuy
có chủ đề về Giáng sinh nhưng ca khúc mang nhiều tục lụy của trần thế,
mô tả cái được cái mất, gặp gỡ và chia ly rồi hoài niệm tiếc nhớ trong
tình yêu đôi lứa. Ban đầu “ Bài thánh ca buồn “ chỉ là một kỷ niệm rất
riêng tư về một thời trai trẻ của Nguyễn Vũ, nhưng bài hát đã vượt lên
trở thành hoài niệm chung của rất nhiều người. Từ đó ca khúc đã trở
thành bài hát quen thuộc của mùa Giáng sinh hàng năm.
Tác
giả của “ Bài thánh ca buồn “tên thật là Nguyễn Tuấn Khanh, bút danh
khi sáng tác là Nguyễn Vũ. Ông sinh năm 1944 tại Hà Nộị, lớn lên ở Đà
Lạt, hiện sinh sống tại Sài Gòn. Nguyễn Vũ sáng tác không nhiều, nhưng
không ít tác phẩm của ông đã đi vào lòng công chúng.
Năm
12 tuổi (1956), ông đoạt giải nhất đơn ca thiếu nhi do Đài Phát thanh
Đà Lạt tổ chức. Năm 23 tuổi, ông có bản nhạc đầu tay Huyền thoại một
chiều mưa… Nhưng có lẽ, “ Bài thánh ca buồn “ được sáng tác năm 28 tuổi
là nhạc phẩm ghi dấu ấn đáng nhớ trên con đường âm nhạc của ông.
Bao
mùa Giáng sinh đã đi qua, Bài thánh ca buồn của nhạc sĩ Nguyễn Vũ đã
được nhiều thế hệ ca sĩ chọn hát. Theo đa số người sành nhạc nhận xét
thì ca sĩ Elvis Phương là người "đóng đinh" và gây ấn tượng mạnh mẽ lên
tác phẩm này. Với chất giọng có chiều sâu và đầy nội lực, Elvis Phương
đã mê hoặc người nghe qua ca khúc này trong suốt nhiều thập kỷ. Tuy
nhiên, điều trớ trêu cũng chính Elvis Phương là người thường hát sai ca
từ Bài thánh ca buồn của Nguyễn Vũ. Tiếp nối cái sai về phần ca từ đó
sau này có Thái Châu, Đàm Vĩnh Hưng và rất nhiều ca sĩ khác.
Nhạc
sĩ Nguyễn Vũ chia sẻ: "Hầu như tất cả ca sĩ đều hát sai hoặc vô tình
đổi ca từ trong ca khúc của tôi". Ông cho biết cụ thể phần ca từ thường
bị sai khi ca sĩ trình bày như sau:
“Ca
từ tôi viết nguyên gốc là "Rồi một chiều áo trắng thay màu, em qua cầu
xác pháo theo sau" bị các ca sĩ cũng như các bản in đổi thành "Rồi một
chiều áo trắng phai màu". Cái sai cơ bản ở đây ở đây rất khó chấp nhận
được là chữ "thay" của tôi bị đổi thành chữ "phai". Hai chữ này về mặt ý
nghĩa rất khác nhau". "Áo trắng thay màu" có nghĩa chiếc áo trắng thơ
ngây của cô nữ sinh ngày nào giờ đã đã đổi thay sang một màu áo nào
khác, cụ thể ở đây từ chiếc áo nữ sinh đã thay qua màu áo cưới. Ông nói
vui: "Nếu như hiểu theo kiểu “áo trắng phai màu” thì tôi không hiểu nó
“phai” kiểu gì nữa. Áo trắng mà đã phai thì chắc từ trắng đổi thành màu
cháo lòng à (?!)". Rồi “ ngọt môi hôn dưới thác Chuông ngân “ bị đổi
thành :“ .. dưới tháp Chuông “
Trong
ca khúc, có đoạn nghe có vẻ rất hợp lý đó là: “Rồi những đêm thánh
đường đón Noel”. Thật ra đây là đoạn ca từ bị nhiều ca sĩ hát nhầm nhiều
nhất. Nguyên gốc trong bài hát được Nguyễn Vũ viết: “Rồi những đêm thế
trần đón Noel”.
Vì sao
không phải là “thánh đường” mà lại “thế trần”? Tác giả lý giải: “Với
tôi, Noel từ lâu đã không còn là một lễ hội tôn giáo dành riêng người
theo đạo nữa. Noel đã trở thành một lễ hội chung của mọi người. Tất đều
hân hoan đón đợi lễ Giáng sinh và đó là ngày hội lớn được đón nhận bởi
mọi quốc gia, mọi sắc tộc, mọi tầng lớp xã hội. Chính vì điều đó, tôi
chọn câu: “Thế trần đón Noel”. “Thế trần” ở đây là đảo ngược hai từ
"trần thế" có nghĩa là “thế gian” là cõi của tất cả mọi người. Nhạc sĩ
Nguyễn Vũ chia sẻ: "Tôi rất mong các ca sĩ và mọi người hát đúng nguyên
theo tinh thần bài hát và ca từ của tôi".
“
Bài thánh ca buồn ra đời vào tháng 10.1972 từ lời đề nghị của một nhà
sản xuất âm nhạc nhân mùa Noel năm ấy. Nhiều ngày liền, Nguyễn Vũ loay
hoay tìm đề tài thì bất chợt giai điệu của bài hát bất hủ Silent Night
(Đêm thánh vô cùng, lời) vang lên. Bài hát này gợi cho ông rất nhiều cảm
xúc để hồi tưởng về thời thơ ấu. Thuở khi ông chỉ là cậu bé 14 tuổi.
Lúc đó, nhà nhạc sĩ ở cạnh con dốc lên nhà thờ Con Gà (Đà Lạt). Mỗi lần
chuông nhà thờ đổ, ông lại thấy bóng dáng một người con gái rất xinh đi
lễ ngang nhà. Ông lặng lẽ theo sau cô ấy nhiều lần cho đến một hôm đúng
ngày lễ Giáng sinh, trời mưa lất phất khiến cả hai không hẹn mà tình cờ
cùng núp dưới mái hiên...
"Tôi
bất ngờ xúc động khi nghe cô nhẩm hát theo bài Đêm thánh vô cùng với
một chất giọng khá hay. Vì vậy, nghe lại bài hát này, trong tôi, kỷ niệm
xưa chợt ùa về và những giai điệu cứ thế tuôn trào. Chỉ trong gần hai
tiếng đồng hồ, tôi đã ký âm xong bài hát và khi cầm đàn guitar chơi lại,
chính tôi cũng cảm thấy xúc động. Ca sĩ Thái Châu là người đầu tiên hát
bài hát này và ngay sau đó, nó trở thành ca khúc 'hot' nhất trong mùa
Giáng sinh năm đó", Nguyễn Vũ hồi tưởng.
Mỗi
mùa Giáng sinh về, Bài thánh ca buồn “ của Nguyễn Vũ lại vang lên như
một hoài niệm chung của những ai từng có tình yêu chớm nở trong đêm
Giáng sinh lạnh giá. Chính tác giả cũng đôi lần tự nhận thấy: "Đến nay,
Bài thánh ca buồn vẫn luôn được người nghe yêu thích. Đó là điều chính
tôi cũng không ngờ. Thật ra, ai trong đời cũng trải qua một thời yêu
thương mơ mộng, mà thường những kỷ niệm buồn bao giờ cũng khắc sâu và dễ
làm mềm lòng người mỗi khi được gợi lại. Có lẽ Bài thánh ca buồn của
tôi phần nào đã làm được điều đó chăng?".
Cho
đến tận bây giờ,” Bài Thánh Ca buồn “ vẫn luôn là một trong những bài
tình ca Việt Nam tinh tế trong giai điệu lẫn ca từ, thấm đẫm tâm hồn
lãng mạn, nồng nàn của một nhạc sĩ tài năng.